HUMAN RIGHTS RELIEF FOUNDATION

Nguyễn Vũ Bình

Có thể nói, chưa từng có vụ án nào ở Việt Nam có diễn biến kỳ lạ và nhận được sự quan tâm lớn của công chúng như vụ án Hồ Duy Hải. Vụ án này là một vụ án hình sự ở Việt Nam xảy ra vào tối ngày 13/1/2008 tại Bưu cục Cầu Voi, ấp 5, xã Nhị Thành, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An. Trong vụ án này, hai nữ nhân viên bưu điện tên là Nguyễn Thị Ánh Hồng (sinh năm 1985) và Nguyễn Thị Thu Vân (sinh năm 1987) tử vong sau khi bị cắt cổ.

Ngày 21/3/ 2008, nghi phạm Hồ Duy Hải, sinh năm 1985, bị bắt. Qua hai lần xét xử sơ thẩm (năm 2008 bỏi Tòa án Nhân dân tỉnh Long An) và phúc thẩm (năm 2009 bởi Tòa Phúc thẩm Tòa án Nhân dân Tối cao tại thành phố Hồ Chí Minh), Hồ Duy Hải bị kết án tử hình về tội giết người và 5 năm tù về tội cướp tài sản, hình phạt tổng hợp là tử hình.

Tuy nhiên, gia đình Hồ Duy Hải liên tục kêu oan. Năm 2011, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình quyết định không kháng nghị vụ án. Năm 2012, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang bác đơn xin ân xá của Hồ Duy Hải. Sau đó, trước phản đối của dư luận trong nước và quốc tế cũng như một số đại biểu Quốc hội Việt Nam, năm 2014, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang ra lệnh tạm dừng thi hành án tử hình đối với Hồ Duy Hải, việc chưa từng có tiền lệ trong lịch sử tòa án ở Việt Nam.

Ngày 22/11/2019, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Lê Minh Trí kháng nghị giám đốc thẩm vụ án, sau khi nhận được đề nghị xem xét giải quyết vụ án bảo đảm đúng pháp luật từ Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng vào tháng 7 năm 2019.

Ngày 8/5/2020, sau 3 ngày xét xử giám đốc thẩm vụ án, Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao thông qua bỏ phiếu công khai, quyết định không chấp nhận kháng nghị của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao và giữ nguyên bản án sơ thẩm.

Đây là một vụ án có những vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong việc điều tra, giải quyết vụ án như: Tiêu hủy vật chứng, thay đổi vật chứng, bỏ sót các chứng cứ pháp y như vân tay, vết máu tại hiện trường; rút bỏ hồ sơ chứng cứ có lợi cho bị cáo; và bỏ qua một số bản khai cung không nhận tội của bị cáo. Tuy nhiên, trong phiên giám đốc thẩm, Tòa án Nhân dân Tối cao nhận định những vi phạm pháp luật này không làm thay đổi bản chất của vụ án nên không cần thiết phải hủy các bản án sơ thẩm và phúc thẩm để điều tra lại theo kháng nghị của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao.

Bước ngoặt của vụ án Hồ Duy Hải đến khi chúng ta quan sát phiên tòa giám đốc thẩm vụ án này vào ngày 8/5/2020. Thông thường, các vụ án quan trọng dưới chế độ cộng sản Việt Nam, đặc biệt là các vụ án nhận được sự quan tâm của dư luận xã hội, luôn có sự đồng thuận và tung hứng giữa Viện Kiểm sát và Tòa án. Khi Viện Kiểm sát nêu ra các chứng cứ buộc tội, hoặc gỡ tội, hoặc xu hướng của vụ án như thế nào thì Tòa án sẽ căn cứ vào đó để kết án theo hướng Viện Kiểm sát đã đưa ra. Chính vì vậy, trước mỗi vụ án thường có các cuộc họp liên ngành công an, kiểm sát và tòa án để thống nhất trước khi đưa ra xét xử. Càng những vụ án liên quan đến dư luận và chính trị thì việc thống nhất liên ngành càng được đề cao. Tuy nhiên, trong vụ án Hồ Duy Hải ngày 8/5/2020 vừa qua, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã đưa ra gần 20 kháng nghị đối với các vi phạm quy định tố tụng và đề nghị Tòa án Nhân dân Tối cao xem xét. Nhưng Tòa án Nhân dân Tối cao đã bác bỏ tất cả, quyết định không chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao. Không những vậy, Tòa án Nhân dân Tối cao còn kết luận rằng kháng nghị của Viện Kiểm Sát Nhân dân Tối cao trong vụ án Hồ Duy Hải là trái luật!

Bắt đầu từ phiên giám đốc thẩm này, vụ kỳ án Hồ Duy Hải đã bước vào một bước ngoặt mới. Đầu tiên là sự phẫn nộ của dư luận và cộng đồng mạng đối với toàn bộ 17 thẩm phán, đứng đầu là Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình. Điều đặc biệt trong dư luận lần này, ngoài những lực lượng phản biện xã hội, đấu tranh dân chủ, dân oan luôn kêu oan cho Hồ Duy Hải thì nhiều người trong hệ thống đảng, nhà nước và cơ quan của Quốc hội đã đứng về phía công lý, đòi hỏi xem xét lại kết luận của phiên giám đốc thẩm.

Nhưng dư luận của xã hội và cộng đồng mạng chỉ là một phương diện. Sự khác biệt và rạn nứt ở cấp cao nhất trong phiên giám đốc thẩm mới là vấn đề quan trọng đẩy vụ án theo một kịch bản hoàn toàn bất lợi đối với những người và cấp xét xử kết luận Hồ Duy Hải có tội. Theo nhiều nguồn tin và dư luận, mâu thuẫn trong kháng nghị và kết luận giữa Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao và Tòa án Nhân dân Tối cao bắt nguồn từ những đấu đá nội bộ ở cấp cao nhất, để chuẩn bị cho nhân sự Đại hội 13 tới đây của đảng. Chính từ những mâu thuẫn, đấu đá, và sát phạt này, chúng ta đã được chứng kiến một loạt các hồ sơ, bút lục, tài liệu thậm chí hình ảnh đã bị bỏ sót, bị che dấu vốn chứng minh Hồ Duy Hải không có mặt, không tham gia vào vụ án, và không phạm tội.

Đầu tiên là bản khai của Hồ Duy Hải khi mới chỉ bị tạm giữ, tức là chưa qua quá trình “đấu tranh khai thác” của công an. Trong bản khai này, Hồ Duy Hải đã nêu đầy đủ, rõ ràng, và minh bạch toàn bộ thời gian có người làm chứng trong đêm hôm xảy ra án mạng. Và Hồ Duy Hải không hề có mặt ở Bưu cục Cầu Voi, tức là không có mặt ở hiện trường! Tiếp đến là công văn của Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Long An gửi Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao trong đó thể hiện rõ, hai cô gái chết vào 0 giờ ngày 14/01/2008, chứ không phải 21 giờ ngày 13/01 như trong các kết luận được đưa ra xét xử. Tiếp đến, một văn bản điều tra của công an ghi rõ rằng tất cả các dấu vân tay tại hiện trường đều không trùng với 10 dấu vân tay của Hồ Duy Hải. ..rồi lời khai của các nhân chứng trong hồ sơ đã bị bỏ qua… tất cả đều rõ ràng minh bạch. Vấn đề quan trọng nhất, những bút lục, tài liệu và hồ sơ đó đều nằm trong tay, đều do công an, Viện Kiểm sát các cấp giữ gìn và lưu trữ nhưng đã được công khai trên mạng xã hội và dư luận. Điều đó chứng tỏ, có người trong các cơ quan công an, Viện Kiểm sát chính là những người đã đưa các tài liệu đó ra bên ngoài. Như vậy, quá trình đấu đá và sát phạt xung quanh vụ án Hồ Duy Hải đã lên tới mức cao trào.

Một thông tin mới nhận, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao sẽ kiến nghị xem xét lại quyết định giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải. Có một đoàn công tác của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã về Long An công tác 10 ngày (trong các ngày 15-24/7/2020) tự túc lưu trú và từ chối mọi lời mời của địa phương.

Như vậy, vụ án kéo dài đã 12 năm, trải qua ba cấp xét xử, tử tội thoát chết trong gang tấc có thể sẽ được xét xử lại. Có ba yếu tố dẫn tới kết cục này. (1) Đó là sự kiên trì kêu oan của gia đình tử tù Hồ Duy Hải, (2) Sự giúp đỡ, giúp sức của những người có lương tri trong và ngoài hệ thống, sự giúp sức của dư luận xã hội và cộng đồng mạng cùng với những may mắn kỳ lạ của tử tù này, (3) Sự mâu thuẫn giữa các phe nhóm lợi ích sử dụng vụ án để sát phạt và hạ bệ lẫn nhau. Điều mỉa mai và cay đắng, yếu tố cuối cùng mới là yếu tố quyết định để vụ án được xét xử lại, và nhiều khả năng Hồ Duy Hải được tuyên án vô tội, phù hợp với các chứng cứ, nhân chứng, vật chứng và diễn biến cũng như bản chất vụ án./.

Hà Nội, ngày 28/7/2020

Nguyễn Vũ Bình

Nguyen Vu Binh

It can be said that there has never been a case in Vietnam with strange developments and received great public attention as the case involving Ho Duy Hai. This case is a criminal case in Vietnam that happened on the evening of January 13, 2008 at Cau Voi Post Office, Hamlet 5, Nhi Thanh commune, Thu Thua district, Long An province. In this case, two female postal workers named Nguyen Thi Anh Hong (born in 1985) and Nguyen Thi Thu Van (born in 1987) died after their necks being cut off.

On March 21, 2008, suspect Ho Duy Hai, born in 1985, was arrested. In the first-instance hearing (carried out in 2008 by the People's Court of Long An province) and the appeal hearing (conducted in 2009 by the Court of Appeals of the Supreme People's Court in Ho Chi Minh City), Ho Duy Hai was sentenced to death for murdering and 5 years in prison for robbery, the combined penalty is the death penalty.

However, Ho Duy Hai's family has repeatedly appealed. In 2011, Head of the Supreme People's Procuracy Nguyen Hoa Binh decided not to appeal the case. In 2012, then State President Truong Tan Sang rejected Ho Duy Hai's request for amnesty. Then, under the pressure of opposition from the domestic public and the international community as well as some members of Vietnam’s highest legislative body National Assembly, in 2014, State President Truong Tan Sang ordered the suspension of the execution of the death penalty against Ho Duy Hai. There is no precedent move in the Vietnamese court’s history.

On November 22, 2019, Chief Procurator of the Supreme People's Procuracy Le Minh Tri proposed cassation review of the case, after receiving a request from State President Nguyen Phu Trong in July 2019 to consider and settle the case in accordance with the law.

On May 8, 2020, after 3 days of cassation, the Judicial Council of the Supreme People's Court passed an open vote, deciding not to accept the appeal of the Supreme People's Procuracy and uphold the first-instance hearing’s judgment.

This is a case with serious legal violations in the investigation and judgment of the case such as: Destroying and changing evidence, omitting forensic evidence such as fingerprints and bloodstains at the scene, withdrawing records of evidence which is in favor of the defendant, and ignoring evidence pleading the defendant’s innocence. However, during the cassation hearing, the Supreme People's Court stated that these law violations have not changed the nature of the case, so it is not necessary to cancel first-instance and appeal judgments for re-investigation according to the appeal of the Chief Procurator of the Supreme People's Procuracy.

The turning point of the Ho Duy Hai case came when we observe the cassation hearing of this case on May 8, 2020. Usually, in important cases under the Vietnamese communist regime, especially those that receive the attention of the public opinion, there is always a consensus and juggling between the People’s Procuracy and the People’s Court. When the People’s Procuracy raises incriminating evidence or confesses the crime or the trend of the case, the People’sCourt will base on that to convict in the direction of the People’s Procuracy. Therefore, prior to the hearing of every case, there are often interdisciplinary meetings with the participation of the local police, procuracy and court to agree in advance what the outcome would be. The more cases that are related to public opinion and politics, the more important interdisciplinary unity is. However, in Ho Duy Hai case on May 8, 2020, the Supreme People's Procuracy has issued nearly 20 protests against procedural violations and proposed to the Supreme People's Court consider. But the Supreme People's Court has rejected everything, deciding not to accept the appeal of the Chief Procurator of the Supreme People's Procuracy. Not only that, the Supreme People's Court also concluded that the Supreme People's Procuracy's appeals in the case were illegal!

Starting from this cassation hearing, Ho Duy Hai case has entered a new turning point. The first is the outrage of public opinion and the online community for all 17 judges, headed by Chief Justice of the Supreme People's Court Nguyen Hoa Binh. Especially in this public opinion, in addition to the forces of social activists, political dissidents, and victims of legal miscarriage who stand for Ho Duy Hai’s fair treatment, many state and party officials as well as national legislators stood on the part of justice, requiring a review of the judgments of the first two hearing the trial and the appeal.

But public opinion and online community are just one aspect. Differences and cracks at the highest level in the cassation hearing is an important issue pushing the case under a completely unfavorable scenario for the people and judges who have strived to lead the case to the conclusion that Ho Duy Hai is guilty. According to many sources and public opinion, the contradictions in appeals and conclusions between the Supreme People's Procuracy and the Supreme People's Court stems from internal fights at the highest level, in preparation for personnel for the next 13th National Congress of the ruling party scheduled for January next year. Thanks to these contradictions and fights, we have witnessed a series of missing documents, working minutes, documents, and even photos which are proving that Ho Duy Hai was not present and the crime scene, did not participate in the case nor commit double murders.

The first is that Ho Duy Hai's confession when he was only temporarily detained, that is, it has not gone through the process of "struggle to exploit" or true interrogation of the police. In this statement, Ho Duy Hai stated fully, clearly, and transparently all the time on the night of the murder with witnesses. And Ho Duy Hai was not present at Cau Voi Post Office, that is, not at the scene! Next is the document of the People's Procuracy of Long An province sent to the Supreme People's Procuracy, which clearly shows that the two women died at 0 am of January 14, 2008, not 9 pm of January 13 as stated in the police investigation conclusion which was used in the trial and the appeal hearings. Next, a police investigation document clearly stated that all the fingerprints at the scene did not coincide with the 10 fingerprints of Ho Duy Hai, and the witness's testimony in the record was ignored, etc… all clear and transparent. The most important issue, those interrogation minutes, documents and records are preserved and archived by the police and procuracy at all levels but have been made public on social networks. That proves that there are people in the police forces or the Procuracy who leaked those documents out. Thus, the internal fights around Ho Duy Hai case have reached a climax.

There is the new information in the case: The Supreme People's Procuracy will request for reconsidering the decision of the cassation review in Ho Duy Hai case. There was a delegation of the Supreme People's Procuracy returned to Long An for 10 days (on July 15-24, 2020) to re-investigation of the case. They reportedly spent themselves on their stay in the locality and denied all local invitations.

Thus, the case which lasted for 12 years, going through three levels of hearing, and suspect Ho Duy Hai narrowly escaped the death penalty may be reviewed again. There were three factors leading to this outcome: (i) That is the perseverance of Ho Duy Hai's family, (ii) The help and assistance of those with conscience inside and outside the system, the public opinion, and community along with the strange luck of the suspect, and (iii) The conflict between state officials using the case to fight each other. Ironically and bitterly, the last factor is the decisive factor for the case to be reviewed once, and Ho Duy Hai is more likely to be proved innocent, in accordance with the evidence, witnesses, and developments as well as the nature of the case./.

Hanoi, July 28, 2020

Nguyen Vu Binh